จักกล่าว สัจจกนิคันถบุตร ได้รับต่อพระผู้มีพระภาคเจ้าว่า อย่างนั้น
พระเจ้าข้า ดังนี้แล้ว.

ตรัสความเป็นผู้หลงและไม่หลง

[431] พระผู้มีพระภาคเจ้า ได้ตรัสพระพุทธพจน์นี้ว่า "อัคคิเวส-
สนะ ก็บุคคลเป็นคนหลงนั้นอย่างไร อัคคิเวสสนะ อาสวะ เหล่าใดอันระคน
ด้วยความเศร้าหมอง นำมาซึ่งภพใหม่ เป็นไปกับด้วยความทุรนทุราย
มีทุกข์เป็นผล เป็นที่ตั้งชาติ ชรา มรณะ ต่อไป อันใครๆ ยังละเสียไม่ได้
แล้ว เรากล่าวว่าผู้นั้นเป็นคนหลง อัคคิเวสสนะ ด้วยว่าบุคคลจะชื่อว่าเป็นคน
หลง ก็เพราะยังละอาสวะทั้งหลายเสียไม่ได้. อัคคิเวสสนะ อาสวะเหล่าใด
อันระคนด้วยความเศร้าหมอง นำมาซึ่งภพใหม่ เป็นไปกับด้วยความทุรน
ทุราย มีทุกข์เป็นผล เป็นที่ตั้งชาติ ชรา มรณะ ต่อไปอันใครๆ ละเสียได้
แล้ว เรากล่าวผู้นั้นว่าเป็นคนไม่หลง อัคคิเวสสนะ อาสวะเหล่าใดอันระคน
ด้วยความเศร้าหมอง นำมาซึ่งภพใหม่ เป็นไปกับด้วยความทุรนทุราย
มีทุกข์เป็นผล เป็นที่ตั้งชาติ ชรามรณะต่อไป อันตถาคตละเสียแล้ว ทำใหม่
มูลรากอันขาด ทำไม่ให้มีที่ตั้งดุจของตาล ทำไม่ให้เกิด มีอันเกิดขึ้นไม่ได้ต่อ
ไปเป็นธรรมดา. อัคคิเวสสนะ เปรียบเหมือนต้นตาลมียอดอันขาดเสีย
แล้ว ไม่ควรเพื่อจะงอกขึ้นได้อีกฉันใด อัคคิเวสสนะ อาสวะเหล่าใด อันระคน
ด้วยความเศร้าหมอง นำมาซึ่งภพใหม่เป็นไปกับด้วยความทุรนทุราย มีทุกข์
เป็นผล เป็นที่ตั้งชาติ ชรามรณะ ต่อไป อันตถาคตละเสียแล้ว ทำให้มีมูลราก
อันขาด ทำไม่ให้มีที่ตั้งอยู่ได้ดุจของตาล ทำไม่ให้เกิด มีอันเกิดขึ้นไม่ได้ต่อไป
เป็นธรรมดา เหมือนกันฉะนั้นแล.

สัจจนิคันถบุตรสรรเสริญ

[432 ] ครั้นพระผู้มีพระภาคเจ้า ตรัสอย่างนี้แล้ว สัจจกนิคันถบุตร
ได้กล่าวคำนี้กะพระผู้มีพระภาคเจ้าว่า พระโคดม น่าอัศจรรย์ เรื่องนี้ไม่เคยมี
พระโคดม. เมื่อพระโคดมถูกว่ากระทบอยู่ ถูกรุมด้วยถ้อยคำที่บุคคลนำเข้า
ไปกล่าว (ว่าเปรียบ) อยู่ ถึงเพียงนี้ ผิวพรรณคงผุดผ่อง สีพระพักตร์ก็ยังสด
ใสอยู่นั่นเอง สมกับเป็นพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า. พระโคดม ข้าพระองค์
ยังจำได้อยู่ เรื่องปรารภถ้อยคำด้วยถ้อยคำกับครู แม้ครูปูรณกัสสปะ
นั้น ถูกข้าพระองค์ปรารภถ้อยคำด้วยถ้อยคำเข้าแล้ว ได้โต้ตอบคำอื่นด้วยคำ
อื่น นำถ้อยคำหลีกออกภายนอกเสีย ได้ทำความโกรธด้วยความประทุษร้าย
ด้วยความแค้นด้วยให้ปรากฏ. ส่วนเมื่อพระโคดม ถูกว่ากระทบๆ อยู่ ถูกรุม
ด้วยถ้อยคำที่บุคคลนำเข้าไปกล่าวอยู่ อย่างนี้ ผิวพรรณยังผุดผ่อง สีพระ
พักตร์ก็ยังสดใสอยู่นั่นเอง สมกับเป็นพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า. พระ
โคดม ข้าพระองค์ยังจำได้อยู่ เรื่องปรารภถ้อยคำด้วยถ้อยคำกับมักขลิโคสาล
...อชติเกสกัมพละ...ปกุธะกัจจายนะ...สัญชยเวลัฏฐบุตร...นิคันถ-
นาฏบุตร...พระโคดม ข้าพระองค์จะขอทูลลาไปเดี๋ยวนี้ ข้าพระองค์มีกิจ
มาก มีธุระมาก.
พ. อัคคิเวสสนะ ท่านสำคัญกาลอันควร ณ บัดนี้เถิด.
ลำดับนั้น สัจจกนิคันถบุตร เพลิดเพลินอนุโมทนาพระพุทธภาษิต
แห่งพระผู้มีพระภาคเจ้า ลุกขึ้นจากอาสนะแล้วหลีกไป.

จบมหาสัจจกสูตร ที่ 6